بتن های خاص

آشنایی با بتن های خاص + انواع بتن ویژه

بتن یکی از پرکاربردترین مصالحی است که در کارهای ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. بسیاری از افراد آشنایی چندانی با بتن ندارند و بر این باورند که بتن تنها از آب، سیمان و سنگدانه تشکیل شده است. این موضوع کاملا درست است که این ترکیب منجر به ایجاد سیمان خواهد شد؛ اما این روش تنها یکی از راه‌کارهای تولید بتن است و در حال حاضر بیش از 52 نوع بتن در بازار وجود دارد که هر یک از این موارد خصوصیات و ویژگی‌های خاص خود را دارند. برای همین هم می‌توان گفت که در میان انواع بتن و بتن آماده شاهد بتن‌های خاص نیز هستیم. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا شما را با برخی از انواع بتن‌های خاص آشنا کنیم و کاربرد هر یک را مورد برسی قرار دهیم. 

بتن‌های خاص کدامند؟

بتن‌های خاص به آن دسته از بتن‌هایی گفته می‌شود که در تولید آن از روش‌های معمول استفاده نمی‌شود. پیشرفت علم و تکنولوژی سبب شده است که امروزه بیش از 50 نوع بتن را داشته باشیم که هر یک خصوصیات و کاربردهای خاص خود را دارند. حال در ادامه این مبحث با ما همراه باشید تا شما را با انواع بتن‌ های خاص آشنا کنیم. 

• بتن پارچه‌ای 

یکی از خاص ترین انواع بتن را می‌توان بتن پارچه‌ای دانست. از آنجایی که ماهیت بتن استحکام و مقاومت بالا است؛ این که یک نوع بتن از خود خاصیت پارچه‌ای بروز دهد خیلی عجیب و دور از انتظار است و به همین دلیل نیز بتن پارچه‌ای توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است. بتن پارچه‌ای در سال 2005 توسط دو محقق انگلیسی ساخته شد. در ابتدا از این نوع بتن در مسائل نظامی استفاده می‌شد؛ اما رفته رفته شاهد استفاده از این نوع بتن در راه سازی، انبارهای جنگی و نیز سدسازی هستیم. به بیان ساده در حال حاضر این نوع بتن کاربرد بسیاری را در صنعت دارد. این مدل از بتن دارای ترکیبات مختلفی است که از جمله این موارد می‌توان به پلی پروپیلن و لایه پلیمر PVC اشاره کرد. 

• بتن لیکا

برای این که به ماهیت این مدل از بتن پی ببرید؛ ابتدا باید خود دانه لیکا را بشناسید. منشاء اصلی بتن لیکا از خاک رس است و لیکا را با نام دانه رسی حجیم شده نیز می‌شناسند. این مدل از دانه در دمای 1200 درجه سانتی گراد در کوره ساخته می‌شود. روش تولید بتن لیکا بدین صورت است که ابتدا خاک رس به کارخانه سیمان تحویل داده شده و در آنجا دانه رس به حالت خمیری در می‌آید و سپس این ذرات را از یک شبکه با سوراخ‌های 18 میلی‌متری عبور می‌دهند و در آخر نیز از زیر غلتک‌های 2 میلی‌‌متری عبور می‌دهند. 

بعد از طی کردن مراحلی که به آن اشاره کردیم، خاک مورد نظر وارد کوره خواهد شد و دمای آن به بیش از 1200 درجه خواهد رسید. در این مرحله است که دانه‌های خاک رس حجیم خواهد شد و بعد از خشک شدن از کوره خارج می‌شود. از این مدل بتن می‌توان برای تولید بلوک لیکا و نیز روسازی راه‌ها استفاده کرد. بتن لیکا مقاومت فشاری بسیار خوبی دارد و برای مقابله با زلزله بهترین گزینه به شمار می‌رود. 

• بتن ضدسایشی

یکی از خطرآفرین‌ترین مواردی که می‌تواند یک سازه را با تخریب مواجه کند؛ سایش بتن است. سایش مکانیکی بتن بعد از گذشت مدتی شروع خواهد شد و ممکن است منجر به ترک خوردگی آرماتورهای فولادی گردد. عوامل مختلفی بر روی سایش بتن دخالت دارند که از جمله مهمترین این موارد می‌توان به کیفیت مواد اولیه و نیز نحوه ترکیب مواد اشاره کرد.

افزودنی‌های ضد سایش: از انواع افزودنی‌هایی مانند سیلیس دودی، میکروسیلیس و الیاف فولادی برای افزایش مقاومت بتن در برابر سایش استفاده می‌شود. در حال حاضر با استفاده از بتن ضدسایشی می‌توانید سازه‌های مستحکمی را بنا کنید. بسیاری از محققان بر این باور هستند که یک رابطه مستقیم میان سایش و مقاومت فشاری وجود دارد.

کاربردها: بتن ضد سایشی معمولاً در کف سازی‌های مکان‌هایی که در معرض ترافیک سنگین قرار دارند مانند فرودگاه‌ها، پارکینگ‌ها، پیاده‌روها و همچنین کف کارخانجات و صنایع استفاده می‌شود.

• بتن شفاف

بتن شفاف یا نور گذر یکی از زیباترین و منحصر به فردترین انواع بتن به شمار می‌رود که به کمک آن می‌توانید سازه‌های زیبا و بی‌نظیری را خلق کنید. از آنجایی که در این مدل از بتن از سنگدانه‌های شفاف استفاده شده است؛ نور به خوبی از آن عبور می‌کند. این خصوصیت سبب شده است که از این مدل بتن بتوان برای پوشش سقف، دیوار و یا کف استفاده کرد و اجازه داد که نور به راحتی به داخل سازه بتابد. همچنین لازم به ذکر است که ضریب انتقال حرارت این مدل از بتن نیز بسیار پایین است و بهترین گزینه برای عایق حرارتی به شمار می‌رود. 

البته این مدل از بتن علاوه بر مزیت‌های بسیاری که دارد معایبی را نیز دارد که از جمله مهمترین این موارد می‌توان به مقاومت آن اشاره کرد. بتن شفاف نسبت به بتن معمولی دارای مقاومت کمتری است و به همین دلیل، کاربرد آن در سازه‌های اصلی محدود است. اما به صورت کلی می‌توان گفت که این مدل از بتن بسیار نوآورانه است و در معماری‌ و طراحی‌ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• بتن سبز (سازگار با محیط زیست)

این مدل از بتن با هدف کاهش اثرات مخرب زیست محیطی تولید شده است. بتن سبز خصوصیات منحصر به فرد بسیاری دارد که از جمله این موارد می‌توان به مواد اولیه پایدار آن اشاره کرد که دوست‌دار محیط زیست به شمار می‌روند؛ از جمله این مواد اولیه می‌توان به پوزولان و نیز خاکستر بادی اشاره کرد. استفاده از این مواد منجر به کاهش گازهای گلخانه‌ای خواهد شد. 

یکی دیگر از خصوصیات بتن سبز قابل بازیافت بودن آن است که منجر به کاهش میزان ضایعات ساختمانی خواهد شد. علاوه بر این طول عمر و استحکام بالای بتن سبز نیز سبب شده است که از این مدل بتن در صنعت ساختمان و بسیاری از صنایع دیگر استفاده شود. 

• بتن خلاء

بتن خلاء یا متخلخل یکی دیگر از بتن‌های خاص به شمار می‌رود که ساختمان آن دارای تخلخل بسیاری است و حفرات هوای بسیاری در آن وجود دارد. ساختار متخلخلی که برای این مدل از بتن در نظر گرفته شده است وزن آن را بسیار سبک کرده است. از آنجایی که این بتن دارای خلل و فرج بسیاری است، به عنوان یک عایق حرارتی و صوتی بسیار خوب عمل خواهد کرد. برای همین هم از این مدل بتن برای ساخت دیوارها و سقف‌های عایق استفاده می‌شود. البته لازم به ذکر است که این مدل از بتن معایبی را نیز به همراه دارد که از جمله مهمترین این موارد می‌توان به مقاومت فشاری پایین آن اشاره کرد که کاربرد این مدل از بتن را محدود کرده است. 

• بتن نفوذپذیر

بتن نفوذپذیر و یا تراوا یکی دیگر از بتن‌های خاص به شمار می‌رود که در ساخت آن از مصالح درشت دانه استفاده شده است. از آنجایی که این مدل از بتن دارای تخلخل زیادی است؛ به خوبی آب از داخل آن عبور می‌کند و دیگر انباشت آبی صورت نخواهد گرفت. برای همین هم این مدل از بتن یکی از بهترین انتخاب‌ها جهت استفاده در پارکینگ، معابر خیابان‌ها و... است و دلیل آن نیز جلوگیری از انباشت آب و نیز روان‌آب است. 

بتن نفوذپذیر از جمله مواردی است که تست آن بسیار مهم است و اینجاست که می‌توان به اهمیت آزمایش بتن پی برد. آزمایش بتن موارد بسیاری را شامل می‌شود که از جمله این موارد می‌توان به بررسی دوام بتن، کنترل کیفیت ترکیبات بتن و نیز ارزیابی مقاومت بتن اشاره کرد. برای همین نیز در بسیاری از موارد آزمایش تست بتن پیش گرفته می‌شود تا سازه مورد نظر با اطمینان خاطر بیشتری ساخته شود. 

• بتن حجیم

بتن حجیم یکی دیگر از انواع بتن‌های خاص به شمار می‌رود که به دلیل داشتن حجم بالا و نیز وزن سبک از آن در پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شود. این مدل از بتن عایق حرارتی و صوتی بسیار خوبی است و وزن پایین آن نیز سبب شده است که از این مدل بتن بتوان به راحتی در پروژه‌های سنگین به مانند ساخت برج‌های مرتفع و سدهای عظیم استفاده کرد. 

• بتن بدون دانه‌ریز

بتن بدون دانه ریز یکی دیگر از انواع بتن است که در ساخت آن به جای این که از سنگدانه‌های معمولی استفاده شود، از پرلیت، ورمیکولیت و مواردی از این دست استفاده شده است. با توجه به موارد به کار رفته در این مدل از بتن، وزن بتن بدون دانه ریز بسیار کم است و عایق حرارتی و صوتی بسیار خوبی به شمار می‌رود. البته لازم به ذکر است که این مدل از بتن معایبی را نیز به همراه دارد که از جمله این موارد می‌توان به مقاومت پایین آن نسبت به بتن معمولی اشاره کرد.  در حال حاضر از بتن بدون دانه ریز بیشتر برای ساخت دیوارهای غیر باربر، پوشش سقف و نیز پوشش موقت استفاده می‌شود. 

• بتن الیافی

بتن الیافی یکی از قدیمی‌ترین انواع بتن به شمار می‌رود که استفاده از آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد. مهمترین خصوصیتی که بتن الیافی دارد این است که شکل پذیری بسیار خوبی دارد و مقاومت بسیار خوبی نیز در برابر ترک خوردگی دارد. برای تولید این مدل از بتن از مواد مختلفی به مانند سیمان هیدرولیکی، آب، شن و... استفاده می‌شود. با توجه به خصوصیات منحصر به فردی که این مدل از بتن دارد از آن برای ساخت باند فرودگاهی، ایجاد لایه محافظتی برای لایه‌های بتن زیرین و... استفاده می‌شود. 

• بتن اسفنجی

این مدل از بتن از مخلوط سنگ دانه‌های درشت تشکیل شده است. این مدل از بتن دارای تخلخل بالایی است و چیزی در حدود 15 الی 20 درصد فضای خالی را در این مدل از بتن شاهد هستیم. همین مسئله سبب شده است که آب به راحتی از داخل آن عبور کند. نکته جالب توجه در مورد این مدل از بتن این است که در ساخت آن از آب به میزان بسیار کمی استفاده می‌شود و همین مسئله سبب شده است که بعد از ترکیب مواد، آب آن در سریع‌ترین زمان ممکن تبخیر شود و بعد از حدود یک ساعت به صورت کامل از آب تخلیه گردد. 

• فوم بتن

فوم بتن یکی دیگر از بتن‌های خاص به شمار می‌رود که دارای وزن بسیار سبکی است. در این مدل بتن به جای استفاده از سنگدانه، از فوم پلیمری و هوای محبوس شده در بدنه استفاده شده است. این مدل بتن نیز به عنوان یک عایق حرارتی و صوتی بسیار خوب عمل می‌کند. البته لازم به ذکر است که به دلیل مواد به کار رفته در فوم بتنی، این مدل قابلیت خمشی ندارد و مقاوم آن نیز نسبت به سایر انواع بتن به مراتب پایین‌تر است. از فوم بتن بیشتر برای پوشش‌های موقت و نیز عایق بندی ساختمان‌ها استفاده می‌شود. 

• بتن عبور دهنده نور

بتن عبور دهنده نور در حقیقت همان بتن شفاف است و قابلیت بسیار بالایی در عبور دادن نور دارد. به همین دلیل نیز یکی از بتن‌های خاص به شمار می‌رود. این نوع بتن ظاهری بسیار زیبا را ایجاد خواهد کرد و بیشتر در سقف، کف و نیز سازه‌های نمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تولید بتن عبور دهنده نور از الیاف نوری استفاده می‌شود. تنها عیبی که می‌توان از این نوع بتن گرفت؛ مقاومت پایین آن است. اما به صورت کلی بتن عبور دهنده نور یکی از بهترین گزینه‌ها برای طراحی‌های هنری و خلاقانه محسوب می‌شود. 

• بتن با سنگدانه بازیافتی

در ساخت این مدل از بتن‌های خاص به جای استفاده از سنگدانه‌های معمولی از موادی استفاده شده است که قابلیت بازیافت دارند. بتن با سنگدانه بازیافتی از پایداری محیطی بسیار خوبی برخوردار است و برای محیط زیست کمترین میزان خطر را به همراه دارد. یکی دیگر از خصوصیات منحصر به فرد این مدل از بتن جذب آب بیشتر آن در مقایسه با بتن معمولی است. به همین دلیل نیز از این مدل بتن می‌توان در ساخت مسیر پیاده‌روی، معابر خیابانی و مواردی از این دست استفاده کرد.
البته لازم به ذکر است که بتن با سنگدانه بازیافتی علاوه بر خصوصیات منحصر به فردی که دارد معایبی را نیز به همراه دارد که از جمله مهمترین این موارد می‌توان به مقاومت کمتر خمشی و فشاری آن اشاره کرد که استفاده از این مدل بتن را محدود کرده است. 

• بتن گوگردی

در ساخت بتن گوگردی به جای استفاده از سیمان پرتلند از گوگرد استفاده شده است و به همین دلیل نیز این مدل از بتن را با نام بتن گوگردی می‌شناسیم. این مدل از بتن در برابر اسیدها و مواد شیمیایی مقاومت بسیار خوبی دارد و با توجه به ماهیتی که دارد خیلی سریع حالت گرفته و آماده استفاده می‌شود. بتن گوگردی در دماهای پایین بسیار خوب عمل می‌کند و برای همین نیز در صنایع پتروشیمی و شیمیایی شاهد استفاده از این مدل بتن هستیم. 
البته بتن گوگردی نیز معایبی را به همراه دارد که از جمله مهمترین این موارد می‌توان به قیمت بالای آن و نیز سمی بودن گوگرد اشاره کرد که استفاده از این مدل بتن را محدود کرده است.

• بتن پیش آکنده

یکی دیگر از انواع بتن‌های خاص، بتن پیش آکنده است که در ساخت آن از مصالح سنگی با دانه‌های درشت استفاده می‌شود و در پایان از ملات ماسه و سیمان برای قالب گیری استفاده می‌شود؛ این مدل از بتن از قبل تنش‌های فشاری به آن وارد شده است و مقاومت بسیار خوبی دارد. معمولا از این مدل بتن برای مرمت و ساخت سازه‌های بتنی استفاده می‌شود. امکان ساخت سازه‌های باریک و طویل: امکان ساخت سازه‌هایی با دهانه‌های بزرگ و طول‌های زیاد مانند پل‌ها و سقف‌های بزرگ به کمک این بتن فراهم است.

نکته جالب توجه در مورد این مدل از بتن این است که از آن می‌توان برای مرمت سازه‌های زیر آب نیز استفاده کرد. این مدل بتن خصوصیاتی دارد که از جمله مهمترین این موارد می‌توان به مصرف سیمان کمتر و نیز مقاومت بالا در برابر نفوذ آب اشاره کرد. همچنین لازم به ذکر است که طول عمر سازه‌هایی که با بتن پیش آکنده ساخته می‌شوند بسیار بالا است. 

در این بخش سعی کردیم انواع بتن‌های خاص را مورد بررسی قرار دهیم و ویژگی‌ها و خصوصیات منحصر به فرد هر یک را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی با توسعه و بهره‌گیری از این انواع ویژه بتن، بستر مناسبی برای ارتقاء کیفیت، طراحی و دوام سازه‌های ساختمانی و عمرانی فراهم خواهد شد و به همین دلیل نیز می‌توان گفت که بتن نقش موثری در پیشرفت این صنعت دارد. 

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم شما عزیزان را با برخی از انواع بتن‌های خاص آشنا کنیم و به بررسی خصوصیات و کاربردهای هر یک بپردازیم. همانطور که اشاره کردیم بتن دارای انواع بسیاری است و بسیاری از افراد بتن را نوع معمولی آن می‌دانند؛ اما بتن دارای انواع مختلفی است و در حال حاضر بیش از 50 نوع بتن داریم. به عنوان مثال بتن پیش‌آکنده با افزایش مقاومت در برابر تنش‌های کششی و امکان ساخت سازه‌های باریک و طویل، به ساخت سازه‌های پیشرفته و متنوع کمک می‌کند. بتن ضدسایشی نیز با مقاومت بالا در برابر سایش و فرسایش، باعث افزایش طول عمر و دوام سازه‌ها می‌شود. 

در پایان جا دارد به این مسئله نیز اشاره کنیم که با توجه به پیشرفت فوق العاده در این زمینه، انتظار می‌رود که در آینده‌ای نه چندان دور علاوه بر این که از بتن برای مستحکم سازی استفاده شود، از آن به عنوان عنصری برای خلق معماری‌های صنعتی استفاده شود.