اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن

GENERAL PRINCIPLES FOR

BAR PLACING AND TYING

آرماتور به میلگرد مسلح شناخته شده است.  به بیان ساده میلگرد تا زمانی که در میان قطعات بتنی استفاده نشود و خمش و برشی روی آن صورت نگیرد، همان میلگرد باقی می‌ماند. اما اگر میلگرد به صورت برش خورده و یا خم شده مورد استفاده قرار گیرد، و به کمک سیم‌های آرماتور بندی در هم تنیده ‌شوند؛ دیگر با نام آرماتور شناخته شده است. آرماتور بندی در سازه‌های بسیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال از آرماتور در ساخت سقف، دیواره و نیز فونداسیون استفاده می‌شود.  اما برای آرماتور بندی نیاز به رعایت اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن است.

آرماتورها باید با دقت و به طور دقیق ، منطبق با شرایط نقشه ها ، جداول و جزئیات کار گذاشته شوند. اغلب لازم است که بر روی نقشه های مهندس سازه کارهای معینی انجام بگیرد تا با جزئیات  استاندارد خاص و توضیحات مطابقت کند . طراح جزئیات ، کلیه دستور کارهایی که در این جزئیات وتوضحات وجود دارد را در نقشه کارگذاری آرماتورها پیاده می کند، این نقشه ها باید اقلام گوناگون آرماتور را به وضوح مشخص نمایند.

به عنوان مثال باید نشان دهند که آرماتور بالایی است یا پایینی یا دور آرماتورهای دیگر قلاب می شود ، همچنین باید نشان دهند که آرماتورها در کدام سمت یا نمای عضو سازه باید کار گذاشته شوند . آرماتورها باید طبق پلان در اطراف پوشن ها ، مغزیها ،سوراخها و بازشوها قرار بگیرند .

سرکارگر آرماتوربندی و بازرس باید نقشه های مهندسی را کاملا بررسی کنند تا مطمئن شوند طراح جزئیات ، توضیحات خاص و جزئیات نقشه های مهندسی را در نقشه کارگذاری در نظر گرفته است.

قبل از شروع کار سرکـارگر آرمـاتوربـندی این نکات را با بازرس و مـهندس تبـادل نظر مـی کند تا خاطرجمع گردد که درک روشنی از شرایط کار دارد.  مهندس ناظر کلیه کارهای آرماتوربندی را طبق نقشه ها و جزئیات قبل از بتن ریزی کاملا بازدید نموده و در صورتی که نواقصی وجود داشته باشد به مسئول آرماتوربندی یا پیمانکار گزارش می دهند تا نواقص درست شوند.  گاهی اوقات نیز مهندس ناظر وظیفه بازدید از آرمارتوربندیها را به تکنسین ناظر واگذاری می کند.

حال در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با برخی از مهمترین اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن و نیز انواع گره و آرماتور آشنا کنیم. 

آرماتور گذاری یا آرماتور بندی چیست و اصول آن چگونه است؟

آرماتورها از جمله مواردی هستند که باید مطابق اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن، دقیق و با دقت کامل کار گذاشته شوند و روند به کار گیری آن‌ها نیز باید کاملا مطابق با نقشه باشد. از آرماتور بندی برای سازه‌های مهندسی شده بسیاری استفاده می‌شود تا سازه مورد نظر استانداردهای لازم را داشته باشد. طراح جزئیات، تمام دستورالعمل‌های ارائه شده در جزئیات و توضیحات را در نقشه‌های کارگذاری آرماتور برای کارگران آماتور اجرا می‌کند. نقشه‌های آرماتورگذاری به گونه‌ای تهیه می‌شوند که تمام جزئیات مربوط به نوع، تعداد، قطر، طول و محل قرارگیری آرماتورها به صورت دقیق و شفاف نشان داده شود. این نقشه‌ها شامل اطلاعاتی مانند نوع میلگردها (طولی، عرضی، خاموت‌ها و سنجاقی‌ها)، محل تلاقی و اتصالات آرماتورها و نحوه اجرای آنها می‌باشند.  آرماتورها باید طبق نقشه در اطراف آستری‌ها، هسته‌ها، سوراخ‌ها و بازشوها قرار گیرند.

سرکارگر آرماتور بندی باید اطمینان حاصل کند که تمامی آرماتورها طبق نقشه‌های مهندسی به درستی نصب شده‌اند. بازرس نیز باید نظارت کند تا تمامی استانداردها و اصول فنی در فرآیند اجرای آرماتورها رعایت شوند. این نظارت دقیق مانع از بروز هرگونه خطا یا نقص در مراحل ساخت و ساز می‌شود و تضمین می‌کند که سازه نهایی از کیفیت و استحکام بالایی برخوردار باشد.

 قبل از شروع کار، سرکارگر آرماتور بندی این نکات را با بازرس و مهندس مطرح می‌کند تا اطمینان حاصل کند که درک روشنی از شرایط کار دارد. مهندس ناظر قبل از استفاده از انواع بتن در بتن‌ریزی، تمام کارهای کارگذاری آرماتور را طبق نقشه‌ها و جزئیات به طور کامل بررسی می‌کند، و در صورت وجود هرگونه نقص، آن را به سرپرست آرماتور بندی یا پیمانکار گزارش می‌دهد تا اصلاح شود. گاهی اوقات، مهندس ناظر وظیفه بازرسی آرماتور بندی‌ها را به تکنسین ناظر واگذار می‌کند تا اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن به درستی اجرا شود.  

اندازه سیم گره

به صورت کلی برای رعایت اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن از سیم سیاه نرم 15.5 یا 16 استفاده می‌شود. البته لازم به ذکر است که در برخی موارد از سیم‌های سنگین‌تر نیز برای آرماتور بندی استفاده می‌شود. به عنوان مثال برای نگه داشتن آرماتورهای افقی در وضعیت استاندارد از سیم‌های شماره 14 یا 15 استفاده می‌شود. به واسطه سیم‌های دارای سایز 14و 15 می‌توان برای گره زدن آرماتورها از صندوقه‌های سنگین و یا دیوار استفاده کرد. در بخش بعدی با ما همراه باشید تا شما عزیزان را با انواع گره در آرماتور بندی آشنا کنیم. 

انواع گره‌ها

به صورت کلی گره‌های متنوع و متفاوتی در اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن مورد استفاده قرار می‌گیرد که بسیاری از این گره‌ها بر روی قالب بندی‌های صاف و افقی مورد استفاده قرار می‌گیرند. حال در ادامه به برخی از رایج‌ترین انواع گره اشاره خواهیم کرد.

1-گره یک طرفه

این مدل از گره معمولا در سطوح افقی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از جا به جایی آرماتورها جلوگیری خواهد کرد. این مدل از گره بسیار ساده و معمولی است. این مدل از گره به صورت اریب در محل برخورد میان آرماتورها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در پایان نیز به کمک یک انبردست انتهای سیم تابیده شده و محکم بسته می‌شود. از این مدل گره برای بستن آرماتورهای صندوقه استفاده می‌شود. همچنین لازم به ذکر است که در این مدل گره از سیم شماره 14 استفاده می‌شود. 

2-گره پیچ و بست

گره پیچ و بست بیشتر برای بستن آرماتورهای دیوار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مدل گره سبب ثابت ماندن آرماتورها در محل قرارگیری خود شده و از جا به جایی آرماتورها در جریان کارهای دیگری به مانند بتن ریزی پیشگیری می‌کند. برای اجرای این مدل از گره، سیم 1.5 دور به صورت عمودی به دور آرماتور و سپس به صورت اریب به دور محل برخورد پیچیده خواهد شد. بقیه مراحلی که برای این گره باید انجام گیرد به مانند گره عادی و یا همان یکطرفه است. 

این مدل از گره کاربردهای بسیاری دارد که از جمله این موارد می‌توان به اتصال و مهار آرماتورهای طولی ستون به آرماتورهای مارپیچ و به کاربرد آن در نواحی اتصال ستون به تیر یا پی اشاره کرد. 

3-گره زینی

گره زینی گره بسیار پیچیده‌ای است و تنها در موقعیت‌های خاص از این مدل گره استفاده می‌شود. به عنوان مثال از این مدل گره برای گره زدن پی‌ها و یا دیگر شبکه‌های میلگرد استفاده می‌شود. این نوع گره به آرماتور این امکان را خواهد داد که بتواند انتهای قلاب دار خود را حفظ کند. همچنین لازم به ذکر است که از این مدل گره برای بستن خاموت‌های ستون به آرماتورهای عمودی نیز استفاده می‌شود. 

قبل از استفاده از این مدل گره مطابق با اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن، ابتدا لازم است که سیم‌ها در مرحله اول یک بار به دور یکی از آرماتورها به اندازه نیم دور بپیچند. سپس سیم‌ها باید از دو طرف آرماتور عرضی رو در رو عبور کنند. این فرایند اولیه بسیار مهم و حائز اهمیت است. اجرای این مراحل آماده‌سازی به طور دقیق و با دقت بالا ضروری است تا بتوان از این مدل گره به شکل موثر و قابل اطمینان در کارگذاری آرماتورها بهره برد. انجام این مراحل اولیه، پایه و اساس مناسب را برای اتصال گره فراهم می‌آورد و از عملکرد صحیح آن در طول زمان اطمینان حاصل می‌کند.

4-گره پیچ و زینی

این گره، که گاهی اوقات "گره لنگر" نامیده می‌شود، مشابه با گره زین است، اما با این تفاوت که سیم به اندازه 1.5 برابر قطر آرماتور اول پیچیده می‌شود. این نوع گره اغلب برای محافظت از شبکه‌های آرماتور بندی سنگین که توسط جرثقیل جابجا می‌شوند و همچنین برای حفاظت از گره‌های ستون در مقابل آرماتورهای عمودی مورد استفاده قرار می گیرد. این گره در مواردی که میزان کرنش در گره‌ها بالا باشد، کاربر دارد. 

لازم به ذکر است که کرنش در مهندسی سازه به تغییر شکل و تغییر اندازه اجزای سازه در اثر اعمال نیرو اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر، کرنش نشان‌دهنده میزان تغییر شکل و تغییر ابعاد یک جسم تحت اعمال بار یا نیرو است.

5-گره هشتی

این مدل از گره گاهی اوقات برای آرماتورهای دیوار مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما از آنجایی که نسبت به سایر مدل‌های گره، وقت بیشتری می ‌گیرد؛ چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. همچنین لازم به ذکر است که نوعی از گره به نام سر میخی نیز وجود دارد که از آن بیشتر برای فاصله نگه‌دار استفاده می‌شود. این مدل از گره آرماتورهای دیوار را از قالب اصلی به دور نگه می‌دارد. 

برای استفاده مطابق اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن از این مدل گره ابتدا، سیم یک بار باید به دور سر میخ پیچیده شود. در نهایت، با تاب دادن دو سر سیم آرماتور به سر میخ، این اتصال محکم می‌شود. این نوع گره، به دلیل استحکام و موثر بودن آن در اتصال آرماتورها، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. به ویژه در مواردی که نیاز به ایجاد اتصالات قوی در سازه‌های بتنی وجود دارد، این روش کاربرد فراوانی دارد. 

جا دارد به این موضوع اشاره کنیم که این گره‌بندی علاوه بر اتصال آرماتورها، در برخی موارد برای محافظت از گره‌های ستون در مقابل آرماتورهای عمودی نیز به کار می‌رود و نقش مهمی در اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن دارد. در مناطقی که میزان کرنش در گره‌ها زیاد است، استفاده از این روش بسیار مفید خواهد بود. در مجموع، این نوع اتصال گره‌ای به دلیل سادگی، استحکام و کاربردهای متنوع آن در صنعت ساختمان‌سازی، بسیار مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد.

6-پی‌های دالی گسترده

گاهی اوقات دیده می‌شود که در زیر تمامی ستون‌ها و دیوارهای یک سازه از یک دال منفرد بتنی استفاده می‌شود. از این مدل پی‌ها به عنوان جایگزینی برای پی‌های منفرد ستون و پی‌های یکسره دیواره استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که ضخامت دال یکسان نیست و همواره متفاوت است. به عنوان مثال ضخامت دال به شرایط خاک و یا باری که به آن تکیه داده شده است متفاوت می‌باشد. به صورت معمول ضخامت پی‌های دالی گسترده چیزی حدود 30 الی 150 سانتی متر است. اما همانطور که اشاره کردیم این میزان دقیق نیست و گاهی ضخامت دال‌ها به 3 متر نیز می‌رسد. به طور کلی، سیستم تقویت دال بتنی به شکل شبکه‌ای است که از آرماتورهای عرضی و طولی تشکیل شده است. در ادامه به نحوه تشکیل آن اشاره خواهیم کرد.

ابتدا، بستر خاک سازه  به خوبی کوبیده شده و آماده سازی می‌ گردد. سپس، روی آن لایه‌ای به ضخامت 10 سانتی‌متر از بتن مکرر ریخته می‌شود. پس از آن، آرماتورهای قسمت پایینی دال، با فاصله تقریبی 5 تا 7 سانتی‌متر از بلوک‌های بتنی، نصب می‌شوند. این آرماتورها در دو جهت عرضی و طولی قرار گرفته و شبکه‌ای را تشکیل می‌دهند.

در مرحله بعد، شبکه آرماتورهای بالایی روی این آرماتورهای پایینی نصب می‌شود. پلان‌های اجرایی، اطلاعاتی همچون تعداد، شماره، طول و فاصله‌گذاری این آرماتورها را نشان می‌دهند. در صورتی که آرماتورها در طول کامل دال ادامه پیدا نکنند، محل شروع و پایان هر خط آرماتور باید در نقشه‌ها مشخص شود. همچنین اگر آرماتورها به صورت هم‌پوشانی (Overlapped) به یکدیگر متصل شوند، تعداد این آرماتورهای هم‌پوش در هر خط طولی نیز باید در نقشه‌ها قید گردد. این فرایند طراحی و اجرای شبکه آرماتور بندی دال‌ها، با هدف تأمین استحکام و پایداری سازه در برابر نیروهای وارده انجام می‌شود.

7-بوشن‌های لوله‌ای

در اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن از این مدل گره در سازه‌های بتنی مثل پی‌ها و دالی‌هایی استفاده می‌شود که از داخل لوله‌های تاسیسات به مانند آب عبور می‌کنند. وجود بوشن‌های لوله‌ای بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا در صورت عدم استفاده از این مدل گره بعد از گذشت مدت زمانی ممکن است رطوبت و یا گرفتگی در لوله رخ دهد و در چنین شرایطی اگر از بوشن لوله‌ای استفاده نشده باشد؛ مشکلات بسیاری به مانند تخریب دیوار و دال بتنی را به همراه خواهد داشت. 
برای مثال، می‌توان به عبور لوله‌های آب یا تأسیسات از زیر کف هواکش‌های مسدود و کوچک ساختمان‌ها و یا از زیر کف وان حمام اشاره کرد. در چنین مواردی، ضروری است که مهندس طراح تأسیسات یا ساختمان در نقشه‌ها، برای این لوله‌ها، بوشن‌های لوله‌ای در نظر بگیرد. بوشن‌های لوله‌ای وسیله‌ای هستند که به منظور عبور لوله‌ها از داخل دیوارها یا سایر اجزای ساختمانی طراحی می‌شوند. این بوشن‌ها، ضمن ایجاد محل مناسب برای عبور لوله‌ها، از نفوذ آب و مواد مضر به داخل ساختمان جلوگیری می‌کنند و استحکام لوله‌ها را نیز افزایش می‌دهند.

در صورتی که در نقشه‌های اجرایی، بوشن‌های لوله‌ای در نظر گرفته نشده باشند، پیمانکار یا ناظر ساختمان باید با مهندس طراح مشورت کرده و برای نصب بوشن‌های مناسب اقدام کنند. این امر از آسیب‌های احتمالی به لوله‌ها و نفوذ مواد مضر به داخل ساختمان جلوگیری خواهد کرد. به طور کلی، در طراحی و اجرای پروژه‌های ساختمانی، توجه به جزئیات و پیش‌بینی موارد خاص مانند عبور لوله‌ها از داخل اجزای ساختمان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. مهندسان طراح و ناظران ساختمانی باید در این زمینه دقت لازم را داشته باشند تا ضمن رعایت استانداردها و مقررات، از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کنند. پس با توجه به موارد گفته شده می‌توان به این موضوع پی برد که اهمیت آزمایش بتن برای سنجش بوشن‌های لوله‌ای بسیار زیاد است. 

دیوارها

به صورت کلی دیوارهای زیرزمین در یک طرف و یا دو طرف تجهیز می‌شوند. آرماتور بندی دیوارها و غشاها معمولاً شامل آرماتورهای افقی و عمودی می باشد که شبکه‌ای محکم را به وجود می‌آورند. اندازه و فاصله‌بندی این آرماتورها بر اساس محاسبات طراحی انجام می‌شود، اما به صورت استاندارد آنها را نزدیک به سطح یا ضلع دیوار قرار می‌دهند. علاوه بر آرماتورهای اصلی، در برخی موارد میلگردهای کوچک‌تری به عنوان آرماتورهای حرارتی یا گیرداری (tie-bars) نیز استفاده می‌شوند. 

این میلگردها با فاصله‌گذاری زیاد، آرماتورهای اصلی را در زاویه قائم قطع کرده و از سطح دیوار دورتر قرار دارند. در دیوارهای نازک، ممکن است شاهد استفاده از یک غشای جداکننده مجزا نیز باشیم. این غشا از آرماتورهای حرارتی کوچک با فاصله‌بندی زیاد تشکیل شده که در مرکز دیوار، در دو جهت عمودی و افقی، قرار داده می‌شوند. پس از اتمام ساخت پی دیوار و سفت شدن بتن آن، قالب‌ها (forms) برای یک سطح دیوار نصب می‌شوند. در این حالت، میلگردهای اتصال به طور عمودی از پی بیرون آمده و آرماتورهای عمودی به آنها گره زده می‌شوند. یک آرماتور افقی با سیم به آرماتورهای عمودی گره زده می‌شود تا آنها را در حالت شاقولی و با فاصله معین ثابت نگه دارد. پس از آن، سایر آرماتورهای افقی نصب می‌شوند.

آرماتورهای افقی و عمودی باید در فواصل معین به یکدیگر گره زده شوند تا یک شبکه محکم تشکیل شود. معمولاً در هر دو یا سه نقطه تقاطع باید یک گره زده شود. این مقدار بستگی به اندازه و فاصله آرماتورها دارد، اما در هر حال نباید کمتر از سه گره به هر آرماتور زده شود و فاصله بین گره‌ها نباید بیش از 1 تا 1.5 متر در هر سمت باشد.

شبکه‌های آرماتور دیوار نباید شل و غیرمستحکم باقی بمانند و باید مراقب بود که در هنگام ریختن بتن، توده بتن آنها را به جای نامناسبی نبرد. تمام شبکه باید در قسمت فوقانی بسته شود تا در یک صفحه عمودی نگه داشته شوند. برای انجام این کار، راه‌های مختلفی وجود دارد. در ادامه با یک مثال به این موضوع خواهیم پرداخت.

به عنوان مثال برای دیوارهایی که به واسطه مصالح دیگر پوشانده شده‌اند؛ می‌توان از میخ‌ها استفاده کرد. می‌توانید میخ‌ها را بالای آرماتورها کوبیده و اجازه دهید که مقداری از آن بیرون باقی بماند. حال می‌توانید به کمک یک سیم، نوک میخ و آرماتور عمودی را به یکدیگر متصل کنید. همچنین می‌توانید برای فاصله گذاری در شبکه میلگرد و قالب از بالشتک‌های کوچک دال و خرک میلگرد منفرد استفاده کنید. حال می‌توانید شبکه را با سیم به فاصله نگه‌دار متصل کنید. البته لازم به ذکر است؛ از آنجایی که فاصله نگهدار جزئی از تکیه گاه آرماتور به شمار نمی‌رود برای پیروی از اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن لازم است که با سازنده آرماتور برای استفاده از آن مشورت بگیرید. 

در صورتی که استفاده از شبکه دوم آرماتوری ضروری باشد، در مرحله اول باید نزدیک‌ترین شبکه به قالب دیوار تکمیل شود .حال به راحتی می‌توان به مانند آرماتور گذاری اول، شبکه دوم را نیز کار گذاشت. به واسطه این کار می‌توان دو شبکه با فاصله درست و دقیق جدا از هم نگه داشته شوند. برای این که بتوان دو شبکه آرماتوری را در موقعیت مناسب ثابت کرد نیز راه کارهای گوناگونی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد. 

آرماتوربندی در دیوارها و غشاهای بتنی معمولاً به صورت دو شبکه موازی آرماتورهای افقی و عمودی است. این دو شبکه با استفاده از آرماتورهای فاصله‌نگهدار U شکل از یکدیگر جدا نگه داشته می‌شوند. آرماتورهای فاصله‌ نگهدار به هر دو شبکه آرماتور گره زده می‌شوند تا آنها را در فاصله مناسب نگه دارند در برخی موارد، برای ایجاد فاصله مناسب بین شبکه آرماتور دوم و قالب دیوار، از تکیه‌گاه‌های آرماتوری کوتاه نیز استفاده می‌شود که با سیم به شبکه دوم بسته می‌شوند. چنانچه آرماتورهای فاصله‌نگهدار در نقشه‌های آرماتورگذاری نشان داده نشده باشند، پیمانکار باید برای تهیه و استفاده از آنها با مهندس طراح توافق کند.
برای بتن‌های نما و بتن‌های تزئینی، معمولاً از فاصله‌نگهدارهای مفتولی پیش‌ساخته استفاده می‌شود. این نوع فاصله ‌نگهدارها کار فاصله‌ نگهداری (spacer) و دستک را همزمان انجام می‌دهند و پس از جابجایی قالب‌ها نیز هیچ سیم یا بست آهنی از سطح بتن بیرون نمی‌زند.
برای رعایت اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن، آرماتورگذار باید اطمینان حاصل کند که قبل از نصب قالب دوم، غشاهای جداکننده دیوار فاصله مناسب و استاندارد را دارند. این فاصله آزاد و مناسب به منظور عبور لوله‌ها و سایر تأسیسات داخل دیوار در نظر گرفته می‌شود. در برخی موارد دیگر، امکان دارد که اولین شبکه آرماتور به صورت یک شبکه منفرد نگه داشته شود. در این وضعیت، دو شبکه آرماتور با بهره‌گیری از آرماتورهای فاصله‌ نگهدار U شکل به نحوی از یکدیگر متمایز می‌شوند.

این آرماتورهای فاصله ‌نگهدار به هر دو شبکه گره زده می‌شوند. در مجموع، آرماتوربندی دیوارها و غشاهای بتنی نقش بسیار مهمی در افزایش استحکام و پایداری آنها دارد. استفاده از فاصله ‌نگهدارها و غشاهای جداکننده متناسب با نوع پروژه از جمله موارد مهم در این زمینه است.

به صورت کلی می‌ توان گفت که آرماتورهای عمودی اکثرا یا از بالای دیوار بیرون می‌زنند و یا به صورت عمودی به داخل دیوار بالایی ادامه پیدا می‌کنند. همچنین ممکن است آرماتورها به صورت افقی به داخل دال نیز خم شوند. البته لازم به ذکر است که اگر قرار باشد به داخل دال خم شود؛ آن‌ها را از پیش خم می‌کنند. 
گاهی اوقات برای راحتی در برداشتن قالب‌ها بعد از بتن‌ریزی، میلگردهای اتصال دال را به صورت مستقیم باقی می‌گذارند. در این موارد، قبل از بتن‌ریزی باید با استفاده از یک دستگاه لوله خم‌کن، این میلگردها را در پای کار خم کرد. مهم است که بالای خم یا قلاب این میلگردها در سطح دقیق قرار بگیرد تا پوشش بتنی مورد نیاز در زیر سطح بالایی دال حفظ شود. این امر باعث می‌شود که استحکام و دوام دال حفظ گردد.

رقوم یا همان اتفاع سطح بالایی دال معمولاً به وسیله علائم یا میخ‌های کوبیده شده روی قالب‌ها، یا میخ‌های چوبی کوبیده شده در زمین که ارتفاع بالا و پایین دال را مشخص می‌کنند، در اختیار پیمانکار بتن‌ریزی قرار می‌گیرد. این کار به پیمانکار کمک می‌کند تا ارتفاع دال را به درستی رعایت کند.

معمولا آرماتورهای افقی در سطح بیرونی دیوارها باید تا گوشه‌ها ادامه پیدا کنند. یک روش این است که انتهای یک آرماتور را در گوشه خم کرد. دومین روش ادامه دادن آرماتورهای مستقیم و اتصال یک آرماتور گوشه کوتاه یا زانویی به آنها است. لازم است بدانید که آرماتورهایی که به صورت افقی در سطح داخلی دیوار قرار دارند، به طور معمول مستقیما در داخل دیوار متقاطع ادامه پیدا می کنند و یا آرماتوربند برای آنها از قلاب استفاده می کند. در چاله‌ها و استخرها، کنج‌ها باید کاملاً آب‌بندی شوند و خم‌های سطح بیرونی یا آرماتورهای گوشه باید بیشتر باشند.

آرماتوربند باید دقیقاً اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن و دستورالعمل‌های نقشه‌های آرماتورگذاری را رعایت کند و در نظر داشته باشد. پس از نصب کامل آرماتورها، باید بازرسی انجام شود تا اطمینان حاصل شود همه میلگردهای اتصال و مهار نصب شده‌اند. بتن‌ریزی در طول روز محدود است، بنابراین باید در پایان هر نوبت کاری، در درزهای اجرایی عمودی و افقی توقف بتن ریزی صورت گیرد. جزئیات این درزها در نقشه‌ها مشخص می‌شود. 

دقت داشته باشید که ستون‌های داخلی یا توکار به همراه دیوارها ریخته خواهد شد، بنابراین فاصله‌گذاری آرماتورها باید دقیقاً مطابق نقشه باشد. دیوارهای زیرزمین با دال‌های کف در بالا و پایین مهاربندی می‌شوند و آرماتورگذاری عمودی در سینه کار داخلی دارند. درها، پنجره‌ها و... به آرماتور گذاری بیشتری نیاز دارند تا از ایجاد ترک‌ در آن‌ها جلوگیری شود.

سینه کار چیست؟ سینه کار در ساختمان‌سازی به قسمت بیرونی و نمایشی دیوارها اطلاق می‌شود. این قسمت معمولاً به صورت نازک‌تر و با مصالح بهتر ساخته می‌شود و نمای ظاهری ساختمان را شکل می‌دهند. آرماتور گذاری در سینه کار راحت‌تر انجام خواهد گرفت. همچنین لازم به ذکر است که آرماتورگذاری در سینه کار باعث می‌شود تا این قسمت مقاوم‌تر باشد و نمای بهتری داشته باشد.

ستون‌ها

آرماتور گذاری ستون یکی از اصلی‌ترین انواع آرماتور گذاری به شمار می‌رود که به واسطه یک مارپیچ و مجموعه‌ای از خاموت احاطه شده است. اگر آرماتور ستون در تراز یکسان و مطابق با اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن شروع شود؛ ستون به شکلی کاملا اصولی و راحت مونتاژ خواهد شد. نتاژ ستون، آن را با استفاده از جرثقیل یا سایر تجهیزات به محل نصب منتقل می‌کنند. 

اما اگر وزن ستون خیلی سنگین باشد یا اتصالات آرماتورهای اصلی یکی در میان باشد، بهتر است ستون در محل نهایی خود بسته شود. در این حالت، آرماتورها را در محل نصب به صورت تکی سر هم بند می‌کنند و ستون را در همان جا مونتاژ می‌کنند. به طور خلاصه، اگر شرایط مناسب باشد، ستون را به صورت پیش‌ساخته مونتاژ و به محل نصب حمل می‌کنند. در غیر این صورت، آرماتورها را در محل نصب سر هم بند کرده و ستون را در همان جا مونتاژ می‌کنند.

مارپیچ‌هایی که در اثر حمل و نقل خراب و تا شده‌اند، باید به شکل اصلی خود بازگردانده شوند. این کار را با استفاده از ابزارهای مناسب و ضربات ملایم چکش انجام می‌دهند تا مارپیچ‌ها صاف و راست شوند. فاصله نگهدارهای مارپیچ که معمولاً در دو طرف مارپیچ نصب می‌شوند، باید به نحوی جابجا شوند که فاصله آنها تقریباً یکسان و در طول مارپیچ مشابه باشد.

در حین راست کردن مارپیچ و تنظیم فاصله نگهدارها، ممکن است لبه‌های نگهدارها باز و محکم نباشد. در این صورت باید با ضربات ملایم چکش آنها را دور میله‌های مارپیچ متصل کرد. برای پیش‌مونتاژ مارپیچ، دو آرماتور اصلی را در داخل مارپیچ و در امتداد تکیه‌گاه‌ها قرار می‌دهند.

معمولا شروع مارپیچ از کف یا سطح است، و با توجه به اینکه آرماتورهای اصلی ستون، لازم است که در پایان مارپیچ بیرون آمده باشد. در این صورت است که می توان آنها را به میلگردهای اتصال، وصل کرد.

سایر آرماتورهای اصلی را در داخل مارپیچ قرار داده و به طور یکنواخت در طول مارپیچ فاصله‌دهی می‌کنند. در نهایت، آرماتورهای اصلی را با سیم به مارپیچ محکم می‌کنند تا یک قفس محکم ایجاد شود. سپس این مجموعه را می‌توان در محل نصب مورد نظر قرار داد.

پیش مونتاژ قطعات خاموت

خاموت‌های ستون نیز به مانند آرماتورهای اصلی به صورت قفسه‌ای مونتاژ می‌شوند. نحوه عمل بدین صورت است که ابتدا آرماتورهای اصلی ستون را در یک سمت و در امتداد دو تکیه‌گاه چیده و مونتاژ می‌کنند. سپس تعداد مشخصی خاموت را در سراسر گروه آرماتورهای اصلی قرار می‌دهند. پس از آن، بقیه آرماتورهای ستون را اضافه کرده و خاموت‌ها را طبق نقشه‌های آرماتورگذاری با فاصله مناسب قرار می‌دهند.
در نقاط تقاطع خاموت‌ها با آرماتورهای اصلی، به تعداد مشخصی از نقاط، آرماتورها را به هم با سیم متصل می‌کنند. دلیل این کار این است که باعث ایجاد یک قفس بسته و محکم می‌شود که بتوان آن را به صورت یک قطعه واحد بالا برد. معمولاً برای ستون‌های با چهار یا شش آرماتور، گره زدن هر محل تقاطع خاموت با آرماتور اصلی کافی است. اما برای ستون‌های با بیش از شش آرماتور، گره زدن سه گوشه هر خاموت کافی است.
همچنین باید مطمئن باشید که هر آرماتور اصلی ستون کمتر از سه بار در طول آن گره زده نشود. در صورت نیاز، برای قطعات بزرگ مستطیلی یا مربعی، ممکن است نیاز به نصب و کشیدن مهاربندهای مفتولی قطری نیز باشد تا شکل قطعه حفظ شود. این فرآیند باعث ایجاد یک قفس محکم و یکپارچه از آرماتور می‌شود که می‌تواند به صورت یک قطعه واحد حمل و نصب شود.
مهاربند مفتولی قطری چیست؟ مهاربند مفتولی قطری یکی از انواع مهاربندهای سیستم قاب فولادی است که برای استحکام بخشیدن به سازه های فولادی به کار می‌رود. این نوع مهاربند از یک یا چند میله مفتولی (سیمی) تشکیل شده است که در امتداد قطرهای قاب فولادی قرار می‌گیرند.

استاندارد کلی خاموت‌های ستون

حالت‌های متناوب قلاب‌ها در قرار دادن متوالی دسته جات خاموت دارای انواع مختلفی است که در ادامه این مطلب به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. با ما همراه باشید. 

1.    علامت B نشان‌دهنده آرماتورهای دسته‌بندی شده یا گروه‌بندی شده است. هر دسته حداکثر شامل چهار آرماتور است و اندازه آرماتورها در دسته‌ها نباید از شماره 11 بیشتر باشد ولی کمتر از این مقدار مشکلی ندارد. 
2.    طبق راهنمای جزئیات ACI، نقشه‌های طراحی باید تمام جزئیات اتصال آرماتورهای عمودی ستون را به نمایش بگذارد.

3.    برای طرح‌هایی که از آرماتورهای عمودی بزرگ مخصوص، آرماتورهای عمودی دسته‌بندی شده، اتصالات متناوب یا آرماتورهای عمودی گروه‌بندی شده استفاده می‌شود، ارائه جزئیات نصب آرماتورهای اتصال ضروری است.

4.    حداقل همپوشی (Lap) بین دسته‌های خاموت‌ها 30 سانتیمتر است. برای اندازه‌های آرماتور شماره 5 و بیشتر، حداقل طول همپوشی باید طبق راهنمای جزئیات ACI مشخص شود.

5.    آرماتورهایی که به شکل دایره‌های باز نشان داده شده‌اند، می‌توانند جایگزین شوند البته به شرطی که فاصله‌های آزاد بین آنها حداکثر 15 سانتی متر باشد.
هنگامی که آرماتورهای مونتاژ شده، لازم است به داخل قالب کامل شده، به پایین هدایت شود، باید پیش از روانه شدن قفس آرماتور به سمت پایین، (اگر به صورت کامل قرینه نیستند) دور تا دور بچرخند تا بتوانند ضلع مشخص شده را در جهت درست قرار دهند.

دلیل این کار این است که بعد از گیرش بتن اصلاحات و تغییرات کارگاهی بسیار مشکل و پر هزینه است، بنابراین کلیه اصلاحات باید قبل از ریختن بتن انجام پذیرد.
اگر فاصله X بین آرماتورها بیشتر از 15 سانتیمتر باشد، باید آنها را گره زد. اما اگر فاصله X مساوی یا کمتر از 15 سانتیمتر باشد، نیازی به گره زدن نخواهد بود. مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم برای تمامی ستون‌های تنگ دار (ستون تنگ دار به ستونی گفته می‌شود که در آن فاصله بین خاموت‌های افقی حلقه‌ها کم است) قابل اجرا هستند.
به طور کلی، این موارد به ما نشان می‌دهند که چگونه می‌توان از آرماتورهای مونتاژ شده به نحو مطلوب در قالب استفاده کرد و از هرگونه تغییرات پس از سفت شدن و گیرش بتن جلوگیری کرد. جزئیات این فرآیند بسیار مهم هستند و باید با دقت اجرا شوند.

قطعات ستون درجا مونتاژ شده    

به طور کلی پیش مونتاژ قطعات ستون، تنها برای طول آرماتورهای عمودی یک طبقه استفاده می شود. لازم است بدانید که تمامی آن ها در یک نقطه بالای خط سقف متصل خواهند شد. در برخی مواقع اتصال دهنده ها باید با کمک وصله های آرماتورهای عمودی متناوب، که در سطح های متفاوت بالای سقف قرار گرفته اند، به صورت یکی در میان استفاده شوند.
دقت داشته باشید که آرماتورهای عمودی بزرگ با وصله‌های لب به لب متناوب، به طور معمول خیلی بلند می باشند، به صورتی که در برخی مواقع به اندازه یک ساختمان دو طبقه می رسند. 
به صورت کلی در مرحله اول وصله‌های پوششی یا وصله‌های لب به لب همه آرماتورهای عمودی تکمیل خواهند شد و سپس خاموت‌ها در آرماتورهای عمودی آزاد جای خواهند گرفت. پس به صورت کلی می‌توان گفت که این روش پیش مونتاژ و وصله‌بندی آرماتورهای عمودی ستون‌ها، برای تسهیل و تسریع در فرآیند اجرای ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در ساخت ستون‌های بزرگ با آرماتورهای عمودی بلند که همگی در یک نقطه وصله می‌خورند، به دلیل وزن و ابعاد بزرگ قطعات ستون، از یک قفس آرماتور پیش مونتاژ شده اصلاح شده استفاده می‌شود. در ادامه به نحوه استفاده از آن اشاره خواهیم کرد. 

1.    باید بگوییم که بر روی زمین تنها 4 آماتور اصلی مونتاژ خواهند شد و گوشه های بیرونی خاموت ها داخل مارپیچ به یکدیگر وصل (گره زده) می‌شوند.
2.    در مرحله بعد اسکلت قفس آرماتور با کمک جرثقیل به مکان در نظر گرفته شده، به سمت بالا هدایت می شود.
3.    در مرحله آخر نیز، باقیمانده آرماتورهای عمودی در محل مورد نظر نصب می‌شوند و خاموت‌های داخلی اضافه می‌گردند.

این روش پیش مونتاژ قفس آرماتور، برای آرماتورهای عمودی و در اندازه بزرگ قابل استفاده است. پس از نصب قفس اصلی، کارگذاری باقیمانده آرماتورها و خاموت‌های داخلی مطابق روش‌های قبلی که به آن‌ها اشاره کردیم صورت خواهد گرفت. 

شاید برای شما عزیزان این سوال پیش آمده باشد که آیا مونتاژ قطعات ستون در همه نوع ساختمانی استفاده می‌شود یا خیر؟ 

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که، خیر، پیش مونتاژ قطعات ستون به این صورت لزوماً در همه انواع ساختمان‌ها استفاده نمی‌شود. این روش معمولاً در ساختمان‌های بزرگ و پروژه‌های عمرانی بزرگ مقیاس به کار گرفته می‌شود. به عنوان مثال از این روش برای افزایش سرعت و سهولت کار، کاهش خطر اجرایی و ایمنی بیشتر استفاده می‌شود. پس می‌توان اینگونه بیان کرد که استفاده یا عد استفاده از مونتاژ قطعات ستون بستگی به ابعاد و مقیاس یک پروژه دارد. 

فاصله گذاری خاموت‌های ستون

در ساخت ستون‌های بتنی با آرماتورهای تنگ‌دار، چیدمان دقیق خاموت‌ها نقش مهمی در کیفیت و سرعت اجرای پروژه دارد. برای بهینه‌سازی این فرآیند، استراتژی مونتاژ پیش‌ساخته خاموت‌ها به کار گرفته می‌شود. که در ادامه به صورت موردی به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. 

1.    توزیع مناسب خاموت‌ها: خاموت‌های تک یا دسته‌های خاموت به طور مساوی در طول ستون قرار داده می‌شوند. این فاصله‌بندی از نیمه فاصله بالای سقف تا پایین‌ترین آرماتور عمودی بالایی ادامه می‌یابد.

2.    تطبیق با حضور تیرها و دستک‌ها(اتصال دهنده‌ها): در مواردی که تیرها یا دستک‌ها در اطراف ستون قرار دارند، خاموت‌ها نباید پایین‌تر از 7.5 سانتی‌متر از زیر لایه سایر آرماتورها قرار گیرند.

3.    چیدمان در نقاط خم آرماتور: اگر آرماتورهای عمودی ستون شامل دو خم باشند، آخرین خاموت در نقطه خم قرار می‌گیرد و معمولاً سه خاموت اضافی در زیر این نقطه اضافه می‌شود.
4.    دقت در اجرای نقشه: ترتیب و موقعیت دقیق خاموت‌ها باید مطابق طراحی نقشه‌های آرماتور‌گذاری اجرا شود. انجام این استرتژی به افزایش سرعت و دقت در روند اجرای کار کمک بسیاری خواهد کرد و در نهایت کیفیت نهایی سازه را به مراتب بیشتر خواهد کرد. از این استراتژی می‌توان در ساختمان‌های بتنی، فلزی و غیره استفاده کرد.

استفاده از خاموت‌ها در فاصله مناسب نیروی برشی وارد بر ستون را تا حدودی یکنواخت خواهد کرد. همچنین این امر به جلوگیری از خمش موضعی نیز منجر خواهد شد. علاوه بر مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم استفاده از فاصله گذاری خاموت‌های ستون به مهار آرماتورهای طولی نیز کمک بسیاری خواهد کرد. از این رو این استراتژی یکی از روش‌های پرکاربرد در ساخت و ساز به شمار می‌رود.

ارتفاع مارپیچ‌ها

در دنیای ساختمان‌سازی، مارپیچ‌ها یکی از اجزای کلیدی و چالش‌برانگیز هستند که طراحی و اجرای دقیق آن‌ها اهمیت بسزایی دارد. مارپیچ‌ها به عنوان جزئی از سازه‌های بتنی، وظایف مهمی را بر عهده دارند و تعیین ابعاد و موقعیت صحیح آن‌ها می‌تواند پایداری و استحکام کل سازه را تضمین کند. ارتفاع یا طول مارپیچ، فاصله پشت تا پشت حلقه‌های آن است که شامل دورهای پایانی بالا و پایین به همراه طول فاصله نگهدار است. این فاصله در واقع برابر با طول کل مارپیچ به اضافه کمتر از یک گام طولی است. مارپیچ از پی‌ها یا کف تا سطح پایین‌ترین آرماتور افقی در دال یا تیر بالایی ادامه دارد.

در صورت عدم وجود تیر یا دستک در اطراف ستون، لازم است پس از اتمام مارپیچ، خاموت‌ها در پایین دال ادامه می‌یابند. در ستون‌های سرستون‌دار نیز، هنگامی که عرض بتن در سرستون دو برابر عرض ستون باشد، می‌توان مارپیچ را متوقف کرد. البته جا دارد به این مسئله نیز اشاره کنیم که تمام این موارد باید طبق نقشه‌های آرماتورگذاری و طبق اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن اجرا شوند.

گاهی اوقات ممکن است تغییراتی در سطح بتن یا ساخت مارپیچ‌ها ایجاد شود که منجر به تداخل با سایر آرماتورها گردد. در صورت چنین رخ دادی، می‌توان آخرین دور یا دو دور آخر مارپیچ را باز کرده و از لبه‌های فاصله نگهدار برداشت، سپس آن‌ها را به سمت پایین فشار داده و دوباره گره زد تا در جای مناسب خود قرار گیرند. همچنین لازم به ذکر است، چنانچه مارپیچ‌ها باید به هم وصل شوند، طول وصله باید حداقل 48 برابر قطر آرماتور مارپیچ باشد اما نباید کمتر از 30 سانتی‌متر باشد. به عنوان جایگزین، مارپیچ‌ها را می‌توان کاملاً به هم جوش داد.

پس با توجه به مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم می‌توان گفت که، طراحی و اجرای صحیح مارپیچ‌ها نقش مهمی در پایداری و عملکرد صحیح سازه‌ها به عهده دارد. رعایت دقیق ابعاد و موقعیت مارپیچ‌ها مطابق با نقشه‌های فنی و نیز رعایت اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن، می‌تواند تضمین کننده ایمنی و کارآمدی ساختمان باشد. همچنین در صورت بروز مشکل، روش‌های اصلاحی محدودی وجود دارد که باید با دقت و مهارت اجرا شوند.

همپوشی آرماتورهای اصلی ستون

نکته مهم اصول کلی آرماتور گذاری و گره زدن در مورد مارپیچ‌ها این است که آرماتورهای اصلی ستون باید فاصله لازم را بر اساس نقشه‌های آرماتور گذاری ادامه دهند. در خصوص مارپیچ‌ها، میله‌های اتصال می‌توانند در امتداد داخل مارپیچ همپوش شوند به شرطی که هنگام اورلپ شدن با آرماتورهای بالایی، حداقل فاصله آزاد لازم بین این گونه جفت‌های آرماتورهای همپوش شده باید با سیم محکم به یکدیگر گره زده شوند، مگر این که در نقشه منع شده باشد.