انواع بلوک های ساختمانی

بلوک‌های ساختمانی یکی از مهم‌ترین مصالح مورد استفاده در صنعت ساختمان‌سازی هستند که به عنوان عنصری اساسی در دیوارچینی و ساخت سازه‌ها به کار می‌روند. این بلوک‌ها در اشکال، اندازه‌ها و جنس‌های مختلفی تولید می‌شوند و هر کدام دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود هستند. انتخاب نوع بلوک مناسب برای یک پروژه ساختمانی، به عوامل مختلفی از جمله نوع ساختمان، شرایط آب و هوایی منطقه، بارگذاری سازه و بودجه پروژه بستگی دارد.

بلوک چیست؟  

یکی از انواع مصالح ساختمانی که کاربرد زیادی در صنعت ساختمان دارد، بلوک ساختمانی است. بلوک‌ها ساختاری منظم و یکپارچه دارند و برحسب نیاز در ابعاد و انواع مختلفی با متریال‌های گوناگونی تولید می‌شوند. به کارگیری انواع بلوک‌های ساختمانی در بدنه سازه‌های فولادی و بتنی باعث افزایش سرعت ساخت و ساز شده و میزان استفاده از مواد خام در کارگاه را کاهش می‌دهد. یکی از نکات مهمی که در تولید بلوک‌های ساختمانی باید رعایت شود استفاده از موادی است که در تماس با بتن واکنش شیمیایی نداشته باشد.
عملکرد بلوک‌های ساختمانی در ساخت و ساز مانند یک قالب دائمی است و مقاومت آن‌ها در ایستایی سقف محاسبه نمی‌شود. ایستایی مقطع بلوک توسط لبه‌های داخلی آن تقویت شده و بخش پایینی بلوک، سطح صاف و یکدستی برای نازک‌کاری روی آن ایجاد می‌کند. با اینکه انواع بلوک‌های ساختمانی به عنوان مصالح پرکننده مورد استفاده قرار می‌گیرند اما باید در برابر نیروهای وارد شده به هنگام بتن ریزی و ضربه‌های ناشی از حمل و نقل مقاومت کافی داشته باشند. در این مطلب بلوک‌های ساختمانی، کاربرد و ویژگی‌های هرکدام را بررسی خواهیم کرد.

انواع بلوک

انواع بلوک‌های ساختمانی از نظر کاربرد در سه گروه دیواری، سقفی و محوطه سازی دسته‌بندی می‌شوند. از نظر متریال و مواد بکار رفته در تولید بلوک‌ها می‌توان به انواع بلوک‌های زیر اشاره کرد:

•  بلوک سیمانی    

بلوک‌های سیمانی جزو پرکاربردترین مصالح در ساخت و ساز هستند و معمولا در ساخت دیوارها و سقف‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بلوک سیمانی از ترکیب ماسه، شن، سیمان و آب با نسبت‌های مناسب ساخته می‌شود. این دسته از انواع بلوک‌های ساختمانی به شکل مکعب مستطیل هستند و در وزن‌های متفاوتی تولید می‌شوند. بین وزن بلوک‌ها و مقاومت فشاری آن‌ها رابطه مستقیمی وجود دارد. به طوری که با افزایش وزن بلوک، مقاومت فشاری آن نیز بیشتر می‌شود. بلوک‌های سیمانی علاوه بر استفاده در ساخت سقف‌های تیرچه بلوک و دیوارچینی ساختمان، در ساخت جدول‌های خیابانی، کانال‌های آبیاری و دیوارهای حیاط و محوطه باغ نیز کاربرد دارند. این بلوک‌ها در انواع سبک، نیمه سبک و سنگین تولید می‌شوند.

مزایای بلوک سیمانی

استفاده از انواع بلوک‌های ساختمانی سیمانی مزایای زیادی دارد که از مهمترین آن‌ها می‌توان به صرفه‌جویی و کاهش مصرف مصالح دیگر مانند بتن آماده اشاره کرد. این بلوک‌ها مطابق با استانداردها تولید شده و وزن نسبتا کمی دارند. همچنین بلوک‌های سیمانی به دلیل برخورداری از ضریب انتقال حرارت و صوت پایین می‌توانند به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل کنند. قابلیت نصب آسان، افزایش سرعت ساخت و ساز، مقاومت در برابر آتش تا دمای 1000 درجه سانتیگراد، مقاومت بالا در برابر بارهای وارد شده و سازگاری با محیط زیست از دیگر مزایای بلوک سیمانی است. 

مشخصات فنی بلوک سیمانی

مخلوط بتن در تولید انواع بلوک‌های ساختمانی سیمانی، متشکل از 5/3 پیمانه شن که درشتی آن حداکثر به اندازه نصف ضخامت نازک‌ترین دیواره بلوک باشد، 5/2 پیمانه ماسه، یک پیمانه سیمان پرتلند و 130 الی 150 لیتر یا 160 الی 180 لیتر آب برای هر مترمکعب بتن لرزیده است. عرض لبه‌های بلوک سیمانی باید حداقل 10 و حداکثر 12 میلیمتر باشد. 

ضخامت پوسته و جان در بلوک‌های کاملا دوغاب شده، حداقل 16 میلیمتر است. ضخامت جان در بلوک‌های سیمانی که بین جان‌های آن کمتر از 25 میلیمتر فاصله باشد، حداقل 20 میلیمتر است. وزن این بلوک‌ها از 4 تا 8/9 کیلوگرم متغیر است و در انواع دوجداره و سه جداره با ابعاد استاندارد تولید می‌شوند.

• بلوک پلی استایرن

انواع بلوک‌های ساختمانی پلی استایرن از جنس پلیمر پلی استایرن کندسوز ساخته می‌شوند. این فوم سلولی و سبک به صورت بلوک‌های مکعبی، کروی و صفحه‌ای تولید می‌شود. این بلوک‌ها در برابر دما، ضربه و فشار مقاوم بوده و به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل می‌کنند. بلوک‌های پلی استایرن وزن بسیار کمی دارند. اجرای سریع، قابلیت بازیافت و مقاومت در برابر حرارت و شوک از دیگر مزایای این بلوک‌ها است. 

بلوک‌های پلی استایرن در ساخت سقف‌ها، کف‌ها، دیوارها و پنجره‌ها به عنوان عایق حرارتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هنگام اجرای انواع بلوک‌های ساختمانی سقفی پلی استایرن برای محافظت در برابر حریق باید زیر آن‌ها با پوشش‌های گچی به ضخامت حداقل 5/1 سانتیمتر پوشانده شود. این اندود نباید به طور مستقیم به بلوک متصل شود و از اتصالات مهارشده مانند سیستم رابیتس استفاده می‌شود. مقاومت این بلوک‌ها باید حداقل 200 کیلوگرم برای هر 30 سانتیمتر طول باشد. 

• بلوک سنگین

در تولید انواع بلوک‌های ساختمانی سیمانی سنگین از ماسه معمولی استفاده می‌کنند. بلوک‌های سنگین توپر بوده و مانند بیشتر جداول بتنی به شکل مکعب مستطیل و در دو نوع ته باز و ته بسته ساخته می‌شوند. براساس استاندارد، طول و عرض این بلوک‌ها 8 اینچ و ارتفاع آن‌ها 16 اینچ است. بلوک‌های سیمانی سنگین، باربر بوده و در سازه‌های بنایی و ساخت دیوارهای محوطه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این بلوک‌ها در مقایسه با بلوک‌های سبک ابعاد و ضخامت بیشتری دارند. بلوک‌های سنگین مورد استفاده در دیوارچینی طبق استاندارد در ابعاد 20×20×40 سانتیمتر تولید می‌شوند. یک بلوک سنگین باربر 120 الی 140 کیلوگرم بر مترمکعب مقاومت فشاری دارد و حداکثر میزان جذب آب آن برابر با 208 کیلوگرم بر مترمکعب است.

•  بلوک سبک  

بلوک سیمانی سبک از نظر شکل و ترکیب در انواع متنوعی تولید می‌شود اصلی‌ترین کاربرد آن‌ها در سقف‌های تیرچه بلوک است. براساس استاندارد، انواع بلوک‌های ساختمانی سیمانی سبک را در چهار گروه زیر، دسته‌بندی می‌کنند: (مقدار چگالی تمام بلوک‌ها پس از خشک شدن اندازه‌گیری شده است.)

-    بلوک سبک رده یک با چگالی 500 تا 700 کیلوگرم بر مترمکعب
-    بلوک سبک رده دو با چگالی 700 تا 1000 کیلوگرم بر مترمکعب
-    بلوک سبک رده سه با چگالی 1000 تا 1700 کیلوگرم بر مترمکعب
-    بلوک سبک رده چهار با چگالی 1700 تا 2000 کیلوگرم بر مترمکعب. این بلوک از نوع نیمه سبک است.
بلوک‌های رده یک تا سه دارای جذب آب 288 کیلوگرم بر مترمکعب و رده چهار 240 کیلوگرم بر مترمکعب هستند. انواع بلوک‌های ساختمانی سیمانی سبک از نظر مقاومت فشاری نیز در چهار گروه قرار می‌گیرند. میانگین مقاومت در بلوک‌های رده CS2 حداقل 2/5 مگاپاسکال، رده CS4 حداقل 5 مگاپاسکال، رده CS6 حداقل 7/5 مگاپاسکال و در رده CS8 حداقل 10 مگاپاسکال است.

•  بلوک یونولیت

یکی دیگر از انواع بلوک‌های ساختمانی، بلوک یونولیت است که آن را به عنوان فوم سقفی، پلاستوفوم و پلی استایرن انبساطی نیز می‌شناسند. بیشترین کاربرد بلوک یونولیت در ساخت سقف تیرچه بلوک است. این بلوک‌ها در اندازه‌ها و ضخامت‌های مختلف از جنس فوم پلی اتیلن بافته شده و با ساختار باز تولید می‌شوند. بلوک‌های یونولیت علاوه بر سقف، در ساخت دیوارهای داخلی و خارجی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. این بلوک‌ها جایگزین مناسبی برای بلوک‌های سنگی هستند. سطح بلوک یونولیت صاف است و روی آن باید با سیمان و آجر پوشانده شود.

مزایا و معایب بلوک یونولیت

مزایا:

بلوک یونولیت باتوجه به ساختاری که دارد به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل می‌کند.
این نوع از انواع بلوک‌های ساختمانی سبک است و وزن سقف و سازه را کاهش می‌دهد.
نصب بلوک یونولیت آسان است و سرعت اجرای کار را افزایش می‌دهد.
بتن به داخل بلوک یونولیت نفوذ نمی‌کند و در انواع سقف‌های پیش تنیده، تیرچه کرومیت، سفالی و بتنی قابل استفاده است.
مقاومت در برابر زلزله، ضدآب بودن و نداشتن ضایعات اضافی از دیگر مزایای این بلوک‌ها است.
معایب:
چنانچه قسمت نشیمن و آویز بلوک یونولیت بر روی تیرچه به صورت نامناسب برش داده شوند باعث چسبیدن یونولیت به میلگرد عرضی شده و عرض موثر بتن در جان تیرچه را کاهش می‌دهد.
انواع بلوک‌های ساختمانی یونولیتی تولید شده با مواد غیر کندسوز و ضایعات در معرض خطر آتش سوزی قرار دارند.
بلوک‌های یونولیتی بی‌کیفیت در زمان بتن ریزی دچار شکستگی شده و پرتی مصالح را افزایش می‌دهند.
پس از اره کردن بلوک یونولیت، خرده‌ها و تکه‌های آن به داخل تیرچه‌ها و سایر فضاهای مجاور پخش می‌شوند.

• بلوک سفالی سقفی

بلوک‌های سفالی از ترکیب سیمان، آهک، آب، پودر آلومینیوم و پودر سیلیس ساخته می‌شوند. این بلوک‌ها بیشتر در ساخت سقف‌های بتنی و تیرچه سفالی کاربرد دارند. انواع بلوک‌های ساختمانی سفالی سقفی به صورت توخالی تولید شده و غیر باربر هستند. شیارهای روی سطح این بلوک‌ها باعث اتصال بهتر بلوک با سازه و ملات می‌شود. این بلوک‌ها وزن کمی دارند و علاوه بر سبک سازی سقف، باعث صرفه‌جویی در مصرف بتن می‌شوند. همچنین در برابر صدا و حرارت عایق مناسبی هستند و دچار اشتعال نمی‌شوند. اما معایبی هم دارند. اجرای این بلوک‌ها به زمان زیادی نیاز دارد و در زمان حمل و نقل دچار شکستگی می‌شوند. همچنین بتن به داخل حفره‌های بلوک نفوذ کرده و وزن سازه را افزایش می‌دهد.

• بلوک سیمانی سقفی

این دسته از انواع بلوک‌های ساختمانی از مخلوط کردن سیمان، ماسه و آب و قالب‌گیری در دستگاه‌های بلوک زنی تولید می‌شوند. بلوک‌های سیمانی سقفی در دو نوع سنگین و سبک پوکه‌ای عرضه می‌شوند. در تولید بلوک سیمانی سقفی، وزن آن را کم و در عین حال مقاومت و کیفیت بلوک را زیاد در نظر می‌گیرند تا قابلیت تحمل وزن بالا در سقف را داشته باشد. نوع پوکه‌ای این بلوک‌ها سبک‌تر بوده و خاصیت عایق بهتری دارد. کارایی مطلوب، مقاومت بالا در برابر آتش سوزی و عایق بودن از مزایای بلوک سیمانی سقفی است. از معایب آن نیز می‌توان به وزن زیاد، نیاز به مراقبت بیشتر در زمان حمل و نقل و ضایعات بیشتر اشاره کرد.

• بلوک لیکا  

بلوک لیکا یکی از قطعات بتنی پیش ساخته است که از ترکیب سیمان، آب و دانه‌های لیکا (دانه رس منبسط شده) به صورت بلوک‌های توپر و توخالی تولید می‌شود. انواع بلوک‌های ساختمانی لیکا جزو بلوک‌های سبک‌دانه هستند و در ساخت دیوارهای جداکننده و غیرباربر کاربرد دارند. همچنین این بلوک‌ها به طور گسترده در دیوارهای نما، عایق، دیوار دوجداره، ضدآتش و سقف‌های تیرچه بلوک مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

مواد تشکیل دهنده در تولید بلوک سبک لیکا

خاک رس، ماسه، سیمان، گچ و آب مواد اصلی به کار رفته در تولید بلوک لیکا هستند که پس از ترکیب در قالب‌های توپر و یا توخالی ریخته می‌شوند. سپس این مخلوط در دمای 1200 درجه سانتیگراد قرار داده می‌شود. خاک رس در این دما گازهایی خارج کرده و باعث منبسط شدن بلوک می‌شود.

انواع بلوک لیکا

بلوک لیکا یکی از انواع بلوک‌های ساختمانی سبک است که در ابعاد و انواع مختلفی تولید می‌شود. بلوک تیغه‌ای توپر، بلوک توخالی، بلوک لیکا دوجداره، سه جداره، هشت جداره، بلوک فارسی، بلوک نیمه، بلوک ترمو و بلوک آجری (در ابعاد آجر) از انواع بلوک‌های لیکا هستند. هرکدام از این بلوک‌ها باتوجه به مشخصاتی که دارند در قسمت‌های مختلف ساختمان به کار برده می‌شوند.

مشخصات فنی بلوک سبک لیکا

وزن مخصوص بلوک لیکا بین 600 تا 700 کیلوگرم در هر مترمکعب است و همین باعث می‌شود از سایر بلوک‌ها سبک‌تر باشد.
مقاومت فشاری انواع بلوک‌های ساختمانی لیکا حداقل 20 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است. البته در برخی موارد برحسب نیاز می‌توان این مقدار را به 30 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع افزایش داد.
بلوک سبک لیکا دارای ضریب هدایت حرارتی 25/0 wmc است.
این بلوک نوعی عایق صوتی است و میزان افت صدا در دیوارهای ساخته شده با بلوک لیکا به ضخامت 15 سانتی‌متر، برابر با 46 دسی‌بل است.

مزایای بلوک سبک لیکا

اولین مزیتی که برای بلوک لیکا عنوان می‌شود وزن بسیار کم آن است که علاوه بر سبک‌سازی ساختمان باعث می‌شود حمل و نقل بلوک‌ها آسان‌تر باشد.
انواع بلوک‌های ساختمانی سبک لیکا به صورت چندجداره تولید شده و صدا را از خود عبور نمی‌دهند. همچنین دارای ضریب هدایت بالایی هستند. از این رو به عنوان عایق صوتی و حرارتی عمل کرده و تاثیر زیادی در صرفه‌جویی در مصرف انرژی دارند.
ساختمان سازی با استفاده از بلوک‌های لیکا با سرعت بیشتری انجام می‌شود.
میزان جمع شدگی در بلوک لیکا کمتر از سایر بلوک‌ها است و همین مورد از ترک خوردگی آن جلوگیری می‌کند.
بلوک لیکا قابلیت مقاومت در برابر آتش تا سه ساعت را دارد.

• بلوک پوکه معدنی

مواد تشکیل دهنده بلوک‌های پوکه‌ای شامل سیمان، ماسه، ذرات پوکه معدنی و آب است. پوکه معدنی از خاکستر حاصل از گدازه‌های آتشفشانی به دست می‌آید و چگالی پایینی دارد. از این رو در ساخت بلوک ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بلوک پوکه معدنی در ساخت دیوارهای تیغه‌ای و دیوارهای حاشیه کاربرد دارد. انواع بلوک‌های ساختمانی پوکه معدنی بسیار سبک بوده و در عین حال استحکام بالایی دارند. تخلخل این بلوک‌‌ها در مقایسه با بلوک لیکا کمتر است. خاصیت عایق حرارتی و صوتی، سرعت بالا در اجرا، کاهش بار مرده ساختمان و افزایش مقاومت ساختمان در برابر زلزله از سایر مزایای بلوک پوکه معدنی است.

• بلوک بتن گازی

بلوک سبک گازی یکی از انواع مصالح کاربردی در صنعت ساخت و ساز است. تولید این بلوک‌ها به روش اتوکلاو انجام شده و بیشتر در ساخت دیوارهای جداکننده به کار برده می‌شوند. پودر سیلیس، پودر آلومینیوم، سیمان، آب و آهک از مواد اصلی تشکیل دهنده بلوک‌های بتن گازی هستند. ساختار انواع بلوک‌های ساختمانی بتن گازی به صورت سلولی است و تخلخل بسیار بالایی دارند. به همین دلیل وزن این بلوک‌ها کمتر است. از مزایای بلوک‌های سبک گازی می‌توان به مقاومت بالا در برابر حریق، کاهش زمان و هزینه‌های نصب و اجرا، خواص عایق صوتی و حرارتی و امکان اجرا در انواع شرایط محیطی اشاره کرد.

• بلوک پرلکس

بلوک پرلکس یکی از انواع بلوک‌های سبک است و با استفاده از فوم مایع، دوغاب ماسه بادی و سیمان تولید می‌شود. این نوع بلوک به فوم بتن نیز معروف است و در دو نوع پلی استایرنی و بدون پلی استایرن عرضه می‌شود. در هنگام تولید بلوک پرلکس، تزریق فوم به مخلوط ماسه و سیمان باعث حجیم شدن و کاهش وزن آن می‌شود. استفاده از این بلوک‌ها تاثیر زیادی در سبک‌سازی ساختمان دارد. همچنین به دلیل این که عایق مناسبی در برابر دما، رطوبت و صوت هستند از هدررفت انرژی جلوگیری می‌کنند. انواع بلوک‌های ساختمانی پرلکس به راحتی برش داده شده و سرعت اجرای کار را افزایش می‌دهند. مقاومت در برابر حریق از دیگر ویژگی‌های این بلوک است.

مزایای بلوک هبلکس   

وزن این بلوک تقریبا به اندازه یک چهارم وزن آجر است و استفاده از آن علاوه بر کاهش بار مرده ساختمان و صرفه‌جویی در مصرف مصالحی مانند بتن و فولاد، باعث تامین ایمنی ساختمان در برابر زلزله می‌شود.
بلوک هبلکس قابلیت برش‌کاری، سوراخ‌کاری و میخ زنی را دارد.
سطح انواع بلوک‌های ساختمانی هبلکس صاف است و کمتر به مصالح پوششی مانند گچ و خاک نیاز دارد.
در مقایسه با مصالح سنتی نیز با سرعت بیشتری اجرا می‌شود.
بلوک هبلکس قابلیت بازیافت دارد و ضایعات آن به عنوان پوکه در اجرای سنگ فرش  وکف‌پوش بتنی قابل استفاده است.
عایق مناسبی در برابر حرارت است و علاوه بر جلوگیری از هدر رفتن انرژی، مانع از پیشروی آتش در ساختمان به هنگام آتش سوزی می‌شود.
بافت بلوک‌های هبلکس دارای حفره‌های خالی است و به عنوان عایق صوتی عمل می‌کند.
همچنین این بلوک‌ها آب بسیار کمی جذب کرده و تا حدودی در برابر یخ زدگی مقاومت می‌کنند.

کاربرد بلوک هبلکس

بیشترین کاربرد بلوک هبلکس در ساخت دیوارهای داخلی و خارجی غیرباربر است. البته در دیوارهای داخلی با ضخامت کمتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. ساخت دیوارهای نما، دیوار جداکننده، اسکلت‌های سبک، طبقات میانی و پوشش‌های سقفی از دیگر کاربردهای بلوک هبلکس است. همچنین به دلیل برخورداری از خاصیت عایق حرارتی در ساخت خانه‌های انرژی نیز به کار برده می‌شوند.

مشخصات فنی بلوک هبلکس

هر یک مترمکعب از انواع بلوک‌های ساختمانی هبلکس حدود 550 تا 600 کیلوگرم وزن دارد. 
چگالی یا جرم حجمی هر بلوک هبلکس حدود 600 تا 800 کیلوگرم بر مترمکعب است.
مقاومت فشاری این بلوک‌ها برابر با 30 تا 35 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. درصورت سفارشی سازی امکان افزایش این مقدار وجود دارد.
بلوک‌های هبلکس استاندارد به طول 600 میلیمتر و ارتفاع 250 میلیمتر تولید می‌شوند و ضخامت آن‌ها بین 75 تا 500 میلیمتر است.
 

واحد تحیق و توسعه شرکت پایهان بتن