بتن‌ریزی-قسمت دوم (بتن ریزی کارگاهی)

مقدمه
                                                 

حال که به طور اجمال در مبحث قبل به شرایط بتن ریزی اشاره شد و یک ذهن آماده در مورد بتن ریزی برای خوانندگان مقاله ایجاد گردید در این جا بر خود لازم دانستیم تا مرحله به مرحله با یک بتن ریزی عملی پیش رویم امید است که بتوانیم اطلاعات مختصری در اختیار شما قرار دهیم  و زمینه ای فراهم شود تا با استفاده ار آن اطلاعات خود را با تحقیق و بررسی بیشتر افزون نمایید و در آبادانی و بهینه سازی صنعت ساخت و ساز این کشور گام های مؤثرتری بردارید.
با فرض بر این که مقالات قبلی را مطالعه فرمودید و از مواد اولیه تشکیل دهنده بتن آماده پیش زمینه ای دارید مرور مطلب زیر خالی از لطف نخواهد بود.

سفارش بتن

پس از آن که سازه برای بتن ریزی آماده می شود پیمانکار(مشتری) طبق نظر مهندس به کارخانه یا کارگاه تولید بتن آماده مراجعه نموده و مطابق با رده مقاومتی مورد نظر یا عیار سیمان ، مقدار بتن مورد نیاز خود را بر حسب متر و یا تناژ خریداری می نماید و تولید کننده موظف است مطابق با استاندارد 6044 و هم چنین خواسته مشتری بتن را ارسال نماید.
مبنای سفارش، خرید و تحویل بتن آماده، مطابق بااستاندارد 6044 ، باید حجم ( برحسب مترمکعب) بتن تازه ای که از وسیله حمل بتن تخلیه می شود باشد.
مصرف کننده می تواند طرح مخلوط بتن را شخصأ ارائه دهد و یا آن را برعهده تولید کننده بگذارد .
چنانچه تعیین نسبت اجزای سازنده مخلوط بتن جهت دستیابی به الزامات مورد درخواست برعهده تولید کننده باشد اطلاعات مربوط به مشخصات فنی منجمله حداکثر اندازه اسمی سنگدانه، روانی بتن، میزان هوای موجود، رده مقاومت فشاری مشخصه، نوع سیمان، نوع مکمل ها درصورت نیازو...باید از طرف مصرف کننده در اختیار تولید کننده قرار گیرد.

نکته مهم 

سفارش دهنده بتن باید توجه داشته باشد که تولید کننده بتن مسؤولیتی در قبال کاهش احتمالی حجم بتن سخت شده ندارد و حجم بتن پس از سخت شدن ملاک محاسبات قرار نمی گیرد.

کارگاه تولید بتن آماده

بچینگ تولید بتن آماده در کارگاه استانداردهای لازم را تحت نظر واحد کنترل کیفیت دارا می باشد و چنانچه سازه بسیار عظیم باشد ممکن است بچینگ در محل پروژه مستقر گردد و یا آن قدر کوچک باشد که در محل بتن ریزی،  بتن آن توسط کارگر ساختمانی تهیه شود ولی در اغلب موارد بتن از شرکت های تولید بتن آماده خریداری می گردد .
یک کارخانه تولید بتن آماده بر حسب ظرفیت تولید خود مجهز به یک یا چند دستگاه بچینگ ،چندین دستگاه پمپاژ بتن که می تواند پمپ ثابت و یا پمپ سیار باشد ، تعداد لازم کامیون حمل بتن ( میکسر ) و هم چنین دستگاه نظارت بر تولید بتن آماده از ابتدای تولید تا انتهای تحویل آن می باشد که از افراد کارآموزده و خبره در زمینه بتن ریزی بهره می برند.
شرکت پایهان بتن دراین امر پیشتاز بوده و مجهزترین آزمایشگاه همکار در زمینه بتن آماده و قطعات بتونی را در سطح استان تجهیز نموده است ، تمام پرسنل تولید اعم از اپراتورهای تولید بتن آماده، رانندگان میکسر ، اپراتورهای پمپاژ بتن، مسولان کنترل کیفیت و هم این طور نیروهای سیار که موظف بر نحوه بتن ریزی سر پروژه ها می باشند آموزش لازم در زمینه تولید و شرایط تحویل یک بتن ایده آل را دیده اند .
برحسب متراژ بتن سفارشی اپراتور بچینگ هر میکسر را مطابق با ظرفیت آن بارگیری می نماید که به طور تجربی ظرفیت هر میکسر از یک تا دوازده متر متغییر می باشد چنانچه بتن به طور کامل در ایستگاه مرکزی مخلوط شود از ظرفیت کامل میکسر می توان استفاده نمود ولی چانچه در کامیون  مخلوط و حمل شود بهتر است از بیشتر از یک سوم حجم میکسر استفاده نشود تا اختلاط بتن تا زمان رسیدن به محل پروژه به طور کامل صورت پذیرد.
بعد از این که مهندس ناظر اجازه بتن ریزی را صادر می کند پمپ بتن سیاریا ثابت در محل  پروژه مستقر می گردد درپمپ ثابت حداقل از سه نفرو پمپ سیار از دو نفر نیروی انسانی جهت عملیات پمپاژ بتن استفاده می گردد که معمولا یک نفر مسئول تخلیه بتن از تراک میکسر به داخل پمپ می باشد وافراد دیگر مسئول تخلیه بتن از لوله  پمپ داخل فونداسیون ،سقف ،دیوار و ... می باشند . مسئولیت پهن کردن ، ویبره نمودن و ماله کشیدن بتن بر عهده کارگرهای ساختمانی می باشد و کارخانه تولید بتن آماده وظیفه ای در این مورد ندارد.
در مواردی که نیاز به استفاده از مواد افزودنی باشد ضمن این که ماده افزودنی شیمیایی باید با استانداردهای معتبر مطابقت داشته باشد مشخصات آن بایستی مطابق با توافق کارفرما و تولید کننده تعیین شده و در صورت لزوم در کارخانه و یا سر پروژه به بتن داخل تراک میکسر افزوده گردد .
زمانی که بتن سر پروژه تخلیه می گردد دستگاه نظارت و یا کارفرما موظف می باشند اطلاعات مبنی بر مطابق استاندارد بودن بتن مورد نظر را در اختیار سازمان نظام مهندسی قرار دهند و این امر جز با انجام آزمون میسر نخواهد بود .
بدین منظور مطابق نظر تولید کننده از ناوه میکسر و یا لوله پمپ حین عملیات بتن ریزی نمونه  گیری انجام می گردد
که مطابق با آخرین تغییرات استاندارد 6044 نمونه گیری مطابق شرایط زیر می باشد.

نمونه برداری از بتن آماده

جهت نمونه برداری از بتن تازه هنگام بتن ریزی به منظور انجام آزمون، مشتری یا پیمانکار که در واقع مصرف کننده بتن نیز می باشند باید همکاری لازم را با نمونه بردار یا همان بازرس داشته باشند و هرگونه کمک لازم را دریغ ننمایند.
نمونه برداری از بتن تازه در محل تحویل بتن و انجام آزمون های بتن تازه و سخت شده باید توسط بازرسان ذیصلاح یا آزمایشگاه های همکار اداره استاندارد انجام شود .
نمونه  بردارها و کسانی که آزمون بتن را انجام می دهند باید دوره های آموزشی نمونه برداری و آزمون بتن را طی نموده و گواهینامه معتبر را از مراکز آموزشی مورد تایید سازمان ملی استاندارد دریافت نموده باشند.
تولید کننده موظف است بتن را به مصرف کننده تحویل دهد بدین جهت هنگام تحویل بتن نماینده تولید کننده که معمولا پرسنل مجرب آزمایشگاه شرکت تولید کننده بتن آماده می باشند سر پروژه حضور دارند تا ضمن نظارت بر روند بتن ریزی هنگام نمونه گیری نیز حضور داشته باشند چرا که در صورت عدم حضور نماینده تولید کننده در حین نمونه برداری، اعتراض در مورد نحوه نمونه گیری قابل پذیرش نخواهد بود.
مصرف کننده موظف است کلیه مشخصات بتن تازه اعم ازاسلامپ، چگالی بتن تازه، دمای بتن ،مقاومت فشاری بتن و..را نیز به صورت مکتوب به سازمان نظام مهندسی ارائه دهد. 
نمونه بردار سرپروژه با حضور نماینده کارخانه آزمون های لازم و نمونه گیری را انجام می دهد.
نمونه بردار به مقدار لازم بتن  را داخل فرقون تخلیه کرده و کلیه آزمون ها را برروی بتن تازه انجام می دهد که معمولا پس از اندازه گیری دمای بتن ، آزمون اسلامپ انجام می شود ، سپس چگالی آن طبق استاندارد 6044 آزمون گردیده و چنانچه نتایج آزمون‌ها با استاندارد انطباق داشته باشند پس از آن نمونه برداری از همان فرقون جهت آزمون مقاومت فشاری صورت می گیرد.
درنمونه گیری معمولا از قالب های مکعبی 150*150 میلی متر استفاده می گردد چرا که حمل و نقل قالب های مکعبی به مراتب آسان تر از قالب های استوانه ای می باشد و بآسانی درون دستگاه آزمون مقاومت فشاری قرار می گیرند و تاکنون الزامی مبنی بر استفاده از قالب های استوانه ای سر پروژه ها نبوده است .
به طورمعمول از هر میکسر حمل بتن سه قالب نمونه برداشته می شود و در کف هر قالب یک برگ کاغذ که مشخصات نمونه برروی آن نوشته شده است قرار می گیرد تا نمونه ها بعد از خروج از قالب قابل شناسایی و ردیابی باشند.
نمونه ها را در محل مناسب قرار می دهند تا هیچگونه ضربه ای نخورده و یا مجبور به جابجایی آن ها نگردند ( در صورت نیاز می توانند نمونه ای به عنوان نمونه شاهد نیز داشته باشند ) پس از گذشت 24 ساعت نمونه ها توسط آزمایشگاه جهت انجام آزمون مقاومت فشاری حمل و در شرایط آزمایشگاهی نگهداری می شوند.
نمونه ها پس از گذشت 28 روز که داخل آب و تحت شرایط آزمایشگاهی بوده اند جهت انجام آزمون از آب بیرون گذاشته شده و پس از اندازه گیری وزن و ابعاد بر روی آن ها آزمون مقاومت فشاری انجام می شود و نتیجه به صورت مکتوب اعلام می گردد .
 اما در استاندارد 6044 مبنای مقاومت فشاری نمونه استوانه ای به قطر 150 میلی متر و ارتفاع 30 میلی مترمی باشد که درسن 28 روزآزمون مقاومت فشاری بر حسب مگا پاسکال (نیوتن بر میلی متر) مربع  انجام گردد.
باید نکات زیر را حین نمونه برداری و پس از آن مد نظر داشت:
الف- زمانی که هدف از نمونه برداری بررسی و کنترل یکنواختی بتن حمل شده می باشد، برای این کنترل ها از آزمون های بتن تازه مانند اسلامپ یا جریان اسلامپ، دمای بتن تازه، چگالی بتن تازه و مقدار هوای بتن تازه در صورت نیاز استفاده می گردد.
ب- زمانی که هدف از نمونه برداری تعیین انطباق مقاومت یا دوام بتن با مشخصات فنی یعنی انطباق با رده مقاومتی می باشد تواتر نمونه برداری از بتن تازه باید مطابق بانظر مهندس ناظر پروژه یا بازرس یا آزمایشگاه ذیصلاح انجام شود و کلیه آزمون های بتن تازه نیز علاوه بر آزمون های مقاومت فشاری بر روی بتن انجام شود.
دقت شود که تواتر نمونه برداری از بتن تازه باید طبق نظر مهندس ناظر پروژه، بازرس و یا آزمایشگاه ذیصلاح انجام پذیرد.

تعریف تواتر نمونه برداری

برای انطباق با الزامات استاندارد نتیجه یک مرحله بررسی باید شامل نتایج سه نوبت نمونه برداری متوالی باشد که به آن تواتر نمونه برداری می گویند.
طبق استاندارد 6044 تولید کننده باید برای هر نوع بتن و هر رده مقاومتی از اولین 50 متر مکعب بتن تولید شده سه نوبت نمونه برداری انجام دهد و بعد ار آن بازای هر 150 متر مکعب و یا هر روز تولید حداقل یک نوبت نمونه برداری را انجام دهد و نتایج آن باید در واحد تولیدی نگهداری شود تا در صورت نیاز به سازمان ملی استاندارد ارائه شود .
 نتایج حاصل از مقاومت فشاری نمونه ها باید الزامات استاندارد را دارا باشد ، در صورتی که بتن مورد آزمون الزامات مقاومت فشاری استاندارد را برآورده نکند بتن مذکور به عنوان بتن نامنطبق معرفی می گردد .
ج- جهت کنترل ابتدایی مشخصات بتن تازه مانند اسلامپ،چگالی،دما و... و هم چنین بررسی این که آیا کیفیت بتن تازه در هنگام تحویل مناسب است یا نه باید یک نمونه منفرد از میکسر حمل بتن برداشته شود و آزمون های مذکور روی آن انجام شود و مشخص گردد که این پارامترها در محدوده های تعیین شده در مشخصات فنی خریدار می باشد یا خیر. 
چنانچه نتایج از حد بالایی رواداری مشخص شده بیشتر باشد باید یک آزمون کنترلی دیگر بر روی یک نمونه جدید از همان میکسر حمل بتن انجام شود .
درصورتی که این آزمون کنترلی که بلافاصله بعد ار آزمون قبلی گرفته شده است نیز مردود شود ، بتن به عنوان نامنطبق باالزامات مشخصات فنی خریدار در نظر گرفته می شود .
د- چنانچه نتایج از حد پایینی رواداری مشخص شده کم تر باشد انجام اصلاحات مورد نیاز برروی اسلامپ ، جریان اسلامپ و سایر آزمون های بتن خود تراکم یا مقدار هوای بتن تازه امکان پذیر است و چنانچه مجدد آزمون انجام شود و مردود باشد باید بلافاصله نمونه دیگری برداشته شده و آزمون شود که چنانچه این بار هم مردود باشد بتن به عنوان نامنطبق باالزامات مشخصات فنی خریدار در نظر گرفته می شود .

نکته مهم

     دمای بتن تازه و چگالی بتن چنانچه از حد پایینی رواداری مشخص شده کم تر باشد ،به دلیل این که قابلیت اصلاح آن ها در محل پروژه مقدور نمی باشد، بتن به عنوان نامنطبق باالزامات مشخصات فنی خریدار در نظر گرفته می شود .
حال که با مراحل یک بتن‌ریزی ساده آشنا شدیم در مبحث آتی سعی خواهیم نمود تئوری‌وارمطالب را ارائه دهیم و پرواضح خواهد بود که با یک ذهن بازمطالب قابل درک‌تر خواهند بود.